Επιστημονική Διημερίδα στην Αταλάντη
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΑ ΣΤΑ ΟΡΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΛΟΚΡΩΝ:
ΤΟ ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Κωνσταντίνειο Πνευματικό Κέντρο Αταλάντης
30 Ιουνίου - 1 Ιουλίου 2012
Διημερίδα με τίτλο «Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία στα όρια του Δήμου Λοκρών: Το σημερινό στάδιο της αρχαιολογικής έρευνας», διοργανώνει η ΙΔ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και ο Δήμος Λοκρών στο Κωνσταντίνειο Πνευματικό Κέντρο Αταλάντης, το Σάββατο 30 Ιουνίου και την Κυριακή 1 Ιουλίου 2012, με σκοπό την προβολή και την ανάδειξή τους. Είναι η πρώτη φορά που τα αποτελέσματα των ανασκαφών στην περιοχή θα παρουσιαστούν συνολικά τόσο στην επιστημονική κοινότητα όσο και στην τοπική κοινωνία.
«Η εκδήλωση αφορά στα πολύ σπουδαία ανασκαφικά αποτελέσματα των τελευταίων 35 χρόνων, από την εποχή δηλαδή που ιδρύθηκε η ΙΔ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Πρόκειται για συστηματικές ανασκαφές, συνεργασίες με ξένες σχολές, έρευνες στα πλαίσια μεγάλων έργων, καθώς και πολλές σωστικές ανασκαφές που διεξήχθησαν σε προηγούμενες δεκαετίες όταν η οικοδομική δραστηριότητα ήταν έντονη, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα μια περιοχή σημαντική αρχαιολογικά, η οποία όμως ήταν εντελώς αδιερεύνητη μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '70, να μπει στον αρχαιολογικό χάρτη της Ελλάδας», δήλωσε στο ΑΜΠΕ η προϊσταμένη της ΙΔ΄ΕΠΚΑ Μαρία-Φωτεινή Παπακωνσταντίνου.
Και συμπληρώνει: «Παρά το γεγονός ότι τα αρχαιολογικά δεδομένα της περιοχής έχουν αποτελέσει αντικείμενο πολλών διδακτορικών και μεταπτυχιακών εργασιών, μεμονωμένων δημοσιεύσεων και παρουσιάσεων σε επιστημονικά συνέδρια, δεν υπήρξε ποτέ μέχρι σήμερα μια συνολική παρουσίασή τους που να απευθύνεται τόσο στην επιστημονική κοινότητα -εφόσον οι ίδιοι οι ανασκαφείς θα παρουσιάσουν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους- όσο και στην τοπική κοινωνία».
Στην εκδήλωση, Έλληνες και ξένοι επιστήμονες θα μιλήσουν για έξι από τα σημαντικότερα μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους της περιοχής, κυρίως λόγω της μεγάλης δυνατότητας ανάδειξής τους:
1. Στο Ιερό του Απόλλωνος στο Καλαπόδι, το τρίτο σε σημασία πανελλήνιο ιερό μετά τους Δελφούς και της Ολυμπίας, οι ανασκαφές διεξάγονται από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο με σημαντικότατα αποτελέσματα. Σε αντίθεση με τις έρευνες που είχαν γίνει στα ιερά πριν από ένα και πλέον αιώνα, το μνημείο έχει την τύχη να ανασκάπτεται με τις πιο σύγχρονες μεθόδους, οι οποίες δίνουν πιο αξιόπιστα αποτελέσματα.
2. Στον αρχαιολογικό χώρο του Κύνου, του επινείου του αρχαίου Οπούντου, δηλαδή της σημερινής Αταλάντης, βρίσκεται ένας πολύ σπουδαίος μυκηναϊκός οικισμός, ο οποίος δίνει στοιχεία που ανατρέπουν τις και μέχρι σήμερα παγιωμένες θεωρίες σχετικά με την προϊστορία της Κεντρικής Ελλάδας.
3. Στη Νησίδα Μήτρου, στην περιοχή της Τραγάνας Φθιώτιδας, διεξάγεται κοινή ανασκαφή της ΙΔ΄ΕΠΚΑ και της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών, μέσω του Πανεπιστημίου του Τενεσί. Εκεί έχει ανασκαφτεί ένας προϊστορικός οικισμός, με αδιάλειπτη κατοίκηση από την τελική Νεολιθική Εποχή έως την Πρωτογεωμετρική περίοδο.
4. Ο λόφος του Προσκυνά, όπου από την πλευρά της ΙΔ΄ ΕΠΚΑ είχε πραγματοποιηθεί τη δεκαετία του ΄90 ανασκαφή στο πλαίσιο του ΠΑΘΕ, έχει αποκαλυφτεί ένας οικισμός, η σημαντικότερη φάση του οποίου ανάγεται στην Πρωτοελλαδική ΙΙ περίοδο. Πρόκειται για τον μοναδικό οικισμό αυτής της περιόδου που έχει σκαφτεί σ' αυτήν την έκταση σε ολόκληρη την Κεντρική Ελλάδα.
5. Στον 'Αγιο Ιωάννη Θεολόγο, που ταυτίζεται με τις αρχαίες Αλές, βρίσκεται η Ακρόπολη των Αλών, την οποία είχε ανασκάψει στις αρχές του 20ού αιώνα και στη δεκαετία του ΄90 η Αμερικανική Σχολή. Ο αρχαίος οικισμός της, που έχει κατοικηθεί από την αρχαϊκή έως την παλαιοχριστιανική, ιδρύθηκε πάνω στα ερείπια ενός άλλου νεολιθικού, επίσης πολύ σημαντικού, οικισμού.
6. Στην Αταλάντη, που ταυτίζεται με τον Οπούντα, πρωτεύουσα της Οπούντιας Λοκρίδας, πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της κατασκευής του αποχετευτικού δικτύου της πόλης τη διετία 2003-2005 μεγάλης κλίμακας ανασκαφές. Κάτω από το κέντρο της σύγχρονης πόλης αποκαλύφθηκε τμήμα πολυτελούς ρωμαϊκής οικίας (villa urbana) με τοιχογραφίες και ψηφιδωτά εξαιρετικής διατήρησης. Ένα μοναδικό μνημείο της κεντρικής Ελλάδας, που δίνει μια πολύ καλή εικόνα του κέντρου του Οπούντος κατά τους αυτοκρατορικούς χρόνους.
Ελ.Μάρκου
Ξενάγηση στο Ιερό του Απόλλωνα των Αβών
ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΩΝ
Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία στα όρια του Δήμου Λοκρών
Μαρία- Φωτεινή Παπακωνσταντίνου, Δ/ντρια ΙΔ΄ ΕΠΚΑ και Αν. Δ/ντρια 24ης ΕΒΑ
Η Οπούντια Λοκρίδα, τμήμα της Ανατολικής ή Εώας Λοκρίδας, είναι η ζώνη κατά μήκος της νότιας ακτής του βόρειου Ευβοϊκού κόλπου η οποία εκτείνεται από την Λάρυμνα μέχρι την Αλόπη. Πρωτεύουσά της ήταν ο Οπούς, σημερινή Αταλάντη. Ο Δήμος Λοκρών περιλαμβάνει στα όριά του ολόκληρη την Οπούντια Λοκρίδα και μικρό τμήμα της αρχαίας Βορειανατολικής Φωκίδας.
Πολλοί μύθοι, όπως του Δευκαλίωνος και της Πύρρας, που είχαν ταφεί αντίστοιχα στον Οπούντα και στον Κύνο, συνδέονται με τη Λοκρίδα. Η σύνδεση αυτή αντικατοπτρίζει τη μακραίωνη εκεί παρουσία όλων των φορέων που διαμόρφωσαν τον πολιτισμό στο χώρο της ελληνικής χερσονήσου. Οι ανασκαφές των τελευταίων ετών επιβεβαίωσαν την παράδοση, αποδεικνύοντας την κατοίκηση της περιοχής από την Νεολιθική Εποχή μέχρι την ύστερη αρχαιότητα και έριξε άπλετο φως στην σκοτεινή μέχρι πρότινος ιστορία της, για την οποία οι πληροφορίες μας από τους αρχαίους συγγραφείς είναι περιορισμένες.
Όλοι οι αρχαιολογικοί χώροι που ανασκάφτηκαν συστηματικά -και ορισμένοι συνεχίζουν να ανασκάπτονται ακόμα- είναι ξεχωριστοί, για διαφορετικούς ο καθένας λόγους και η ανασκαφική τους διερεύνηση με σύγχρονες μεθόδους αποτελεί ιδιαίτερη συμβολή στην αρχαιολογία της Κεντρικής και της Ηπειρωτικής Ελλάδας γενικότερα. Μετά τις ανασκαφές στο Καλαπόδι, τον Κύνο, τον Προσκυνά, τη νησίδα Μήτρου, τις Αλές και την Αταλάντη, η ιστορία του ελληνικού έθνους δεν είναι πλέον η ίδια. Η Λοκρίδα εδώ και πολλά χρόνια αποτελεί ένα εργαστήρι εντατικής αρχαιολογικής και διεπιστημονικής έρευνας, όπου κάθε καλοκαίρι, δεκάδες επιστήμονες (αρχαιολόγοι, ζωοαρχαιολόγοι, αρχαιοβοτανολόγοι, αρχιτέκτονες, γεωλόγοι, γεωγράφοι, τοπογράφοι, παλαιοντολόγοι, ανθρωπολόγοι) και φοιτητές αντίστοιχων ειδικοτήτων κάθε εθνικότητας, πραγματοποιούν την καθιερωμένη τους συνάντηση για να συμπληρώσουν με ένα ακόμα κομμάτι το παζλ της ιστορίας.
Η τοπική κοινωνία, αν και αποσπασματικά, γνωρίζει τα αποτελέσματα των ανασκαφών, χάρη στις ετήσιες εκδηλώσεις που διοργανώνουν οι ίδιοι οι φορείς της έρευνας, ο Δήμος και οι πολιτιστικοί σύλλογοι. Επίσης, η επιστημονική κοινότητα έχει ενημερωθεί με ανακοινώσεις σε διεθνή συνέδρια και δημοσιεύσεις σε έγκυρα αρχαιολογικά περιοδικά, με την εκπόνηση διδακτορικών διατριβών και διπλωματικών εργασιών για την απόκτηση μεταπτυχιακών τίτλων σπουδών με υλικό από τις συστηματικές αλλά και τις σωστικές ανασκαφές στη Λοκρίδα. Η συνολική όμως παρουσίαση των αποτελεσμάτων των ερευνών από τους ίδιους τους ανασκαφείς ήταν ένα ζητούμενο από καιρό.
Αυτό το σκοπό εξυπηρετεί η σημερινή επιστημονική συνάντηση, την οποία συνδιοργανώνουν ο Δήμος Λοκρών και η ΙΔ΄ ΕΠΚΑ στο πλαίσιο της αγαστής τους συνεργασίας για την ανάδειξη και προβολή των αρχαιολογικών χώρων και μνημείων της περιοχής. Επιστέγασμα της διοργάνωσης φιλοδοξούμε να αποτελέσει η έκδοση του τόμου των πρακτικών της.
Οι πρόσφατες ανασκαφές στο Ιερό του Καλαποδίου
Καθ. Wolf-Dietrich Niemeier
Καλαπόδι (Αβαί): οι ναοί στο νότιο τμήμα από Δ.
Με βάση τα επιγραφικά τεκμήρια το ιερό στο Καλαπόδι ταυτίζεται ως το μαντείο του Απόλλωνα των Αβών, το οποίο σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές κατείχε παρόμοια σημασία με ιερά όπως οι Δελφοί και η Ολυμπία. Αποτελεί το μοναδικό ιερό αυτής της κλίμακας που δεν ανασκάφηκε την εποχή των απαρχών της αρχαιολογίας στην Ελλάδα τον 19ο και τις αρχές του 20ου αιώνα και για τον λόγο αυτό προσφέρεται σήμερα για έρευνα με σύγχρονες μεθόδους ανασκαφής.
Η επανέναρξη των ανασκαφών το 2004 κάτω από τον αρχαϊκό νότιο ναό είχε ως αποτέλεσμα την τεκμηρίωση μιας μοναδικής μέχρι τώρα για την ηπειρωτική Ελλάδα ακολουθίας έξι προδρομικών ναϊκών κτηρίων από την μυκηναϊκή περίοδο (15ος αιώνας π.Χ.) που καταδεικνύουν την αδιάκοπη λατρεία κατά τη διάρκεια και πέραν των λεγόμενων "σκοτεινών χρόνων". Λατρευτικά αντικείμενα και αναθηματικές αποθέσεις παρέχουν σημαντικά συμπεράσματα σχετικά με τελετουργικές πράξεις στο ιερό κατά τις διάφορες φάσεις της λειτουργίας του. Στα σημαντικά ευρήματα των τελευταίων ετών ανήκει επίσης το χυτήριο χαλκού στο οποίο πιθανότατα κατασκευάστηκε το λατρευτικό άγαλμα του Απόλλωνα για τον δεύτερο κλασικό βόρειο ναό.
Oι ανασκαφές της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην ακρόπολη των Αλών στον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο
Καθ. JohnColeman - Δρ. Γεώργιος Κακαβάς
Η αρχαία πόλη των Αλών, που οφείλει το όνομά της στις αλυκές της, αναπτύχθηκε στην περιοχή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στο ΝΑ μυχό του κόλπου της Αταλάντης, σε ιδανική περιοχή για μικρό ασφαλές λιμάνι. Τα παλαιότερα ευρήματα ανήκουν σε οικισμό της Νεολιθικής εποχής, γύρω 6000-5300 π.Χ. Τα σπίτια του οικισμού κτίστηκαν το ένα επάνω στα ερείπια του άλλου στον ίδιο χώρο. Μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα, ανεγέρθηκε πάνω στα Νεολιθικά υπολείμματα μια Αρχαϊκή ακρόπολη με οχυρωματικό τείχος, που περιέκλειε ναό αφιερωμένο στην Αθηνά Πολιούχο, και συνεχή κατοίκηση μέχρι την Υστερορρωμαϊκή-Παλαιοχριστιανική εποχή. Ανασκαφές πραγματοποιήθηκαν από τις Αμερικανίδες Hetty Goldman και Alice Walker από 1911-1935 και επιφανειακές έρευνες και ανασκαφές από το Cornell Halai and East Lokris Project από το 1985 και εξής.
Στα Ελληνιστικά χρόνια οι κάτοικοι των Αλών πλούτισαν από το εμπόριο, επέκτειναν το οχυρωματικό τείχος της ακρόπολης, η οποία έσφυζε από ζωή, με διοικητικά κτίρια, καταστήματα, αποθήκες και σπίτια. Η πόλη αναφέρεται από τους Στράβωνα, Παυσανία και Πλούταρχο. Σήμερα στον αρχαιολογικό χώρο δεσπόζει τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική, μετά την καταστροφή και την εγκατάλειψη της οποίας στο δυτικό τμήμα του μεσαίου κλίτους της ανεγέρθηκε στη μεσοβυζαντινή περίοδο μονόχωρος ναΐσκος. Εκατοντάδες τάφοι, ανάμεσά τους ξεχωρίζει ένας παλαιοχριστιανικός καμαροσκεπής, έχουν ανασκαφθεί στο Θεολόγο γύρω στη ακρόπολη. Μελέτες και εργασίες συντήρησης του πλούσιου υλικού συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Ευρήματα από τις Αλές φιλοξενούνται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, στα Αρχαιολογικά Μουσεία των Θηβών και της Λαμίας, καθώς και στη Συλλογή της Αταλάντης.
Η θάλασσα ήταν πάντα σημαντική για τους κατοίκους των Αλών, ιδιαίτερα στους ιστορικούς χρόνους, όταν ο Ευβοϊκός κόλπος αποτελούσε έναν από τους κυριότερους θαλάσσιους δρόμους του Δυτικού Αιγαίου. Οι κάτοικοι υφίσταντο πολλές περιπέτειες από την έντονη σεισμική δραστηριότητα στην περιοχή και από τη συνεχή άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Ερείπια της πόλης κείτονται στην παραλία και τη θάλασσα. Ο ισχυρός σεισμός του 551 μ.Χ., που σύμφωνα με τον Προκόπιο έπληξε την Κεντρική Ελλάδα, είχε ένταση 6,7 βαθμούς της κλίμακας Ρίχτερ και αποτέλεσε πιθανότατα την κύρια αιτία καταστροφής της παλαιοχριστιανικής βασιλικής με τα ψηφιδωτά της δάπεδα.
Η συμβολή του Κύνου στην ιστορία της Ανατολικής Λοκρίδας και της Ελλάδας γενικότερα
Δρ. Φανουρία Δακορώνια – Δρ. Πέτρος Κουνούκλας
Ο χαμηλός λόφος στη θέση Πύργος στην παραλία Λιβανατών βρίσκεται σε απόσταση 3 χλμ. ΒΑ της Δημοτικής Κοινότητας Λιβανατών του Καλλικρατικού Δήμου Λοκρών και έχει ταυτιστεί με τον αρχαίο Κύνο, το σπουδαιότερο λιμάνι των Ανατολικών Λοκρών, που σύμφωνα με τον Όμηρο συμμετείχε στην Τρωική εκστρατεία (Ιλιάδα, ΙΙ, 531-533).
Η ανατολική Λοκρίδα αποτελούσε τμήμα του μυκηναϊκού κόσμου και ο Κύνος ήταν ένας από τους σημαντικότερους παράκτιους οικισμούς της. Σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές ο Κύνος οφείλει το όνομά του στον συνώνυμο υιό του Λοκρού, γενάρχη και επωνύμου ήρωα των Λοκρών, ο οποίος είχε έναν ακόμη υιό τον Οπούντα. Κατά τη μυθολογία οικιστές του Κύνου υπήρξαν η Πύρρα και ο Δευκαλίων, οι οποίοι θεωρούνταν γενάρχες των Ελλήνων (Στράβων ΙΧ, 4,2) καθώς το όνομα του υιού τους Έλληνος υιοθετήθηκε από όλα τα συγγενή φύλλα της ελληνικής χερσονήσου.
Η συστηματική ανασκαφική διερεύνηση στο ΒΔ τμήμα του λόφου και σε έκταση περίπου 500μ² κατέδειξε, ότι αυτός σχηματίστηκε από τις διαδοχικές φάσεις κατοίκησης, που ξεκινούν ήδη από την Τελική Νεολιθική περίοδο (4300-3200 π.Χ.) μέχρι τους Βυζαντινούς χρόνους (5ος - 6ος αι. μ.Χ.). Η αδιάλειπτη αυτή χρήση του χώρου αποτελεί μία από τις πλέον ενδιαφέρουσες πτυχές της ανασκαφής καθώς είναι μία από τις σπάνιες περιπτώσεις οικισμού στην κεντρική Ελλάδα με συνεχή χρήση από τους Προϊστορικούς χρόνους μέχρι και τη Μεσαιωνική περίοδο.
Ειδικότερα από τα σημαντικότερα αποτελέσματα της μελέτης του αρχαιολογικού υλικού αποτελεί η επιβεβαίωση σαφώς διακριτών φάσεων κατοίκησης και της ομαλής μετάβασης από το τέλος της εποχής του Χαλκού προς την Πρώιμη εποχή του Σιδήρου.
Ο τύπος και η χρήση των οικοδομημάτων, των οποίων τα λείψανα διεσώθησαν, ο τρόπος δόμησης και τα υλικά δομής τους, η ερμηνεία χρήσης των διαφόρων χώρων σύμφωνα με τα κινητά ευρήματα, και η μελέτη των ζωοαρχαιολογικών και αρχαιοβοτανικών καταλοίπων σκιαγραφούν το χαρακτήρα του οικισμού ως μία οργανωμένη λιμενική εγκατάσταση, που συμμετείχε ενεργά σε ένα ευρύ δίκτυο επαφών.
Τα εξαχθέντα συμπεράσματα, συχνά απρόσμενα και ανατρεπτικά, αφορούν όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων των κατοίκων του οικισμού διαχρονικά και η χρησιμότητά τους δεν περιορίζεται μόνον στην Ανατολική Λοκρίδα, καθώς αυτά βρίσκουν εφαρμογή στον πολιτισμό ολόκληρου του ελληνικού κόσμου.
Αρχαιολογική έρευνα στη νησίδα Μήτρου της ανατολικής Λοκρίδας
Συνεργασία της ΙΔ΄ ΕΠΚΑ με το Πανεπιστήμιο Tennessee
Δρ. Ελένη Ζάχου - Dr. Aleydisvande Moortel
Οι αλλεπάλληλες ανθρωπογενείς επιχώσεις μεγάλου ύψους στη νησίδα Μήτρου καταδεικνύουν στενή σχέση της κοινότητας με τη συγκεκριμένη τοποθεσία, παρόλο που η ανασκαφική έρευνα κατέγραψε ασυνέχειες στη χρήση του χώρου κατά την προϊστορική εποχή. Με βεβαιότητα η αρχική χρήση της ξεκινά στην Τελική Νεολιθική εποχή, κατά την οποία φαίνεται ότι οι κάτοικοι συμμετείχαν δυναμικά στις διαπεριφερειακές θαλάσσιες επικοινωνίες που είχαν αναπτυχθεί στη νότια Ελλάδα και στις Κυκλάδες. Η ίδια εντατικοποίηση των μοντέλων επικοινωνίας καταγράφεται και σε όλες τις φάσεις της εποχής του Χαλκού.
Ο οικισμός της ύστερης ΠΧ ΙΙ εποχής εμφανίζει κτήρια ορθογώνιας κάτοψης με ισχυρά λίθινα θεμέλια, πλίνθινη ανωδομή και στέγη κατασκευασμένη με τετράπλευρες ψημένες κεραμίδες. Τόσο αυτή η πρακτική της στέγασης, όσο και ένα σύνολο αγγείων πόσης και σερβιρίσματος, γνωστό ως «ομάδα Καστριού» από τις Κυκλάδες, δείχνουν ότι οι κάτοικοι συμμετείχαν ενεργά στα δίκτυα ανταλλαγής.
Ο οικισμός της Μέσης εποχής του Χαλκού (κτήρια Κ και L) επίσης χαρακτηρίζεται από την παρουσία κτισμάτων ορθογώνιας κάτοψης. Στην ίδια εποχή τοποθετείται και το ξύλινο αποτύπωμα μίας βάρκας (1900 π.Χ), τα στοιχεία της οποίας παρέχουν πληροφορίες για την τεχνολογία της πρώιμης ναυπηγικής στην Ελλάδα. Στις αρχές της Ύστερης εποχής του Χαλκού τμήμα του οικιστικού χώρου, στο δυτικό, βόρειο και ανατολικό τμήμα της νησίδας μετατρέπεται σε ταφικό χώρο, καθώς στα τμήματα αυτά εμφανίζονται συστάδες κιβωτιόσχημων τάφων.
Την ΥΕ Ι εποχή (1600 π.Χ) ο οικισμός αποκτά σταθερά οργανωτικά χαρακτηριστικά, δηλαδή μεγάλα συγκροτήματα και σαφή χωροταξική διάταξη με την κατασκευή κάθετων λιθόστρωτων δρόμων. Τα κτήρια Δ και Η συνίστανται σε συγκροτήματα δωματίων και χωροθετούνται εκατέρωθεν των δρόμων. Η εντατική χρήση της νησίδας σταματά στην ΥΕ ΙΙΙΑ2 (αρχές 14ου αι.). Εμφανίζεται και πάλι στην ΥΕ ΙΙΙΓ εποχή έως τους ύστερους Πρωτογεωμετρικούς χρόνους, όπου και κτίζονται τρία αλλεπάλληλα κτήρια.
Η χρήση του λόφου του Προσκυνά από την τελική Νεολιθική έως τη Μέση εποχή του Χαλκού. Συλλογικές αφηγήσεις στην πάροδο του χρόνου
Δρ. Ελένη Ζάχου - Κατερίνα Ψιμόγιαννου ΜΑ - Κωνσταντίνα Ψαρογιάννη
Σύμφωνα με σύγχρονες ανθρωπολογικές προσεγγίσεις, ο πολιτισμός είναι δημόσιος, επειδή το νόημα είναι δημόσιο και κατασκευάζεται κοινωνικά. Ο πολιτισμός συνίσταται σε κοινωνικά καθιερωμένες δομές σημασιών, βάσει των οποίων οι άνθρωποι κάνουν πράγματα, συνίσταται δηλαδή σε συνυφασμένα συστήματα ερμηνεύσιμων συμβόλων, βάσει των οποίων δομείται η συλλογική ζωή. Η τελευταία προσδιορίζεται και χαρακτηρίζεται από τελετουργικές δράσεις, οι οποίες θεωρείται ότι ενισχύουν τους κοινωνικούς δεσμούς. Οι δράσεις αυτές καταγράφονται σε διαφορετικά χρονικά, χωρικά και κοινωνικά πεδία και συνίστανται σε πληθώρα συμβολικών αφηγήσεων και πρακτικών κατανάλωσης. Μέσω αυτών, τα μέλη μίας ομάδας ταξινομούνται, επικοινωνούν, εντάσσονται ή αποκλείονται από αυτήν.
Οι ταφικοί χώροι, όπως αυτός στo λόφο του Προσκυνά, της Τελικής Νεολιθικής αποτελούν πρόσφορα πεδία για την ανάπτυξη κοινωνικών στρατηγικών, μέσω ποικίλων τελετουργικών δράσεων. Οι δράσεις αυτές εγγράφονται και τους μετατρέπουν σε κεντρικά σημεία στο πολιτισμικό τοπίο της περιόδου.
Οι κοινωνίες της πρώιμης εποχής του Χαλκού επιλέγουν την επανάχρηση των παραπάνω ταφικών τόπων και τους μετατρέπουν σε οικιστικούς. Η οργάνωση του οικισμού στον Προσκυνά ήταν συλλογική δράση. Οι ομαδικές συγκεντρώσεις σε ειδικές περιστάσεις αποτελούν μία διαφορετικού τύπου τελετουργική δράση, κατά την οποία, μέσω της δημόσιας κατανάλωσης, προωθούνται κοινωνικοί συσχετισμοί και επιτρέπουν στους καταναλωτές το χειρισμό της αξίας των αντικειμένων.
Η κοινότητα της Μέσης εποχής του Χαλκού δημιουργεί έναν ταφικό χώρο σε τμήμα του κοινοτικού χώρου της προηγούμενης εγκατάστασης, προσθέτοντας με τον τρόπο αυτό νέες αποθέσεις πολιτισμικής σημασίας. Μετατρέπει και πάλι το ψηλότερο τμήμα του λόφου σε ταφικό, ωστόσο σε άμεση ορατότητα με το σύγχρονό του οικιστικό περιβάλλον.
Η κατανάλωση και η ανταλλαγή, τα οποία λαμβάνουν χώρα σε ανοικτούς και κοινόχρηστους χώρους, χαρακτηρίζονται επομένως ως πεδία συλλογικής δράσης, αντιπροσωπεύουν εννοιολογικά ένα δίκτυο δεσμεύσεων, ένα κεφάλαιο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Αυτό είναι το συμβολικό κεφάλαιο, το οποίο αποτελεί διαχρονικά την πολυτιμότερη πηγή συσσώρευσης και ενδυνάμωσης κάθε μορφή κοινωνικού κύρους.
Μultuminparvo: Πώς ένα δημόσιο έργο συμπλήρωσε την εικόνα του αστικού κέντρου στον Οπούντα κατά τους αυτοκρατορικούς χρόνους.
Σοφία Δημάκη, Αρχαιολόγος ΙΔ’ ΕΠΚΑ
Οι ανασκαφές των τελευταίων τριάντα χρόνων στην περιοχή της ανατολικής Λοκρίδας οι οποίες έφεραν στο φως οικοδομικά λείψανα κτιρίων, όπως οικίες και λουτρά, εργαστήρια και νεκροταφεία, κατέδειξαν και την μεγάλη ακμή της περιοχής κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους και την ταύτιση της Αταλάντης με την μεγαλύτερη πόλη της περιοχής, τον αρχαίο Οπούντα. Η γειτνίαση με τον Ευβοϊκό κόλπο, θαλάσσιο δρόμο εμπορίου, φαίνεται να έπαιξε σημαντικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη της πόλης η οποία αναδύεται μέσα από τα αρχαιολογικά ευρήματα ως κέντρο παραγωγής και διακίνησης αγαθών. Ανάμεσα στα πολλά και σημαντικά ευρήματα που προέκυψαν από τις ανασκαφές των οικοπέδων της Αταλάντης και με αφορμή δημόσιο έργο αποκαλύφθηκαν οικοδομικά λείψανα χρονολογούμενα κατά τους αυτοκρατορικούς χρόνους. Οι τρεις και αποσπασματικά ένας τέταρτος, χώροι που ερευνήθηκαν και στους οποίους σώζεται διακόσμηση με ψηφιδωτά δάπεδα και τοιχογραφίες, επιτρέπουν την ταύτιση του κτίσματος με πολυτελή villa urbana η οποία προσδιορίζει το κέντρο του αρχαίου άστεως στο κέντρο της σύγχρονης πόλης.