ΦΩΝΕΣ ΝΕΡΟΥ ΜΥΡΙΑΔΕΣ 2010
ΦΩΝΕΣ ΝΕΡΟΥ ΜΥΡΙΑΔΕΣ
Η ιστορία του νερού αρχίζει, ίσως, συγχρόνως με την ιστορία του ανθρώπου. Οι περισσότεροι πολιτισμοί γεννήθηκαν και αναπτύχθηκαν δίπλα ή κοντά σε ποτάμια, λίμνες και πηγές. Σε αυτούς, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, το νερό κατέχει ιδιαίτερα μεγάλη σημασία καθώς επιτρέπει την καλλιέργεια της γης. Αποτυπώνεται στη μυθολογία, στη φιλοσοφία, στη θρησκεία, στα ήθη και έθιμα των λαών· άλλοτε εξυμνείται ως θεότητα και άλλοτε θεωρείται πηγή ζωής και ενέργειας, που χαρίζει δύναμη και καλή υγεία.
Από την προϊστορική εποχή, διαπιστώνουμε ότι οι άνθρωποι είχαν πλήρη επίγνωση της ζωογόνου σημασίας, αλλά και της φοβερής δύναμης των νερών. Οι αρχαίοι Έλληνες, που τιμούσαν τα νερά σαν θεότητες, φαντάζονταν τον Ωκεανό σαν έναν τεράστιο ποταμό, που έρρεε γύρω από τη Γη και ήταν πατέρας όλων των ποταμιών θεών. Τρεις χιλιάδες Νύμφες και τρεις χιλιάδες Ποταμοί ήταν τα παιδιά του Ωκεανού και της Τηθύος. Πολλές από τις Νύμφες, όπως οι Ναϊάδες, προστάτιδες των νερών, κατοικούσαν στα γλυκά νερά και διέθεταν δυνάμεις µμαγικές και θεραπευτικές. Η θεοποίηση των ποταμών στη Φθιώτιδα καταδεικνύεται μέσα από την αφιέρωση της πλούσιας κόμης του Αχιλλέα στο Σπερχειό ποταμό μετά τον θάνατο του Πατρόκλου, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Όμηρος στην Ιλιάδα.
Η λειτουργία του νερού ως συστατικό στοιχείο της δημιουργίας του κόσμου ήταν η επικρατούσα άποψη μεταξύ των φιλοσόφων στην Αρχαία Ελλάδα. «΄Υδωρ αρχή της φύσης» τονίζει ο Θαλής ο Μιλήσιος ενώ ο Φερεκύδης υποστηρίζει: «Αρχήν όλων το ύδωρ».
Το νερό έχει μαγικές δυνάμεις, είναι ουσία αναγεννητική, αναζωογονητική και εξαγνιστική. Το ύδωρ της Στυγός και το αθάνατο νερό που έχει τη δύναμη εξαγνισμού και καθαρμού αποτελούν πανάρχαιες μυθικές λαϊκές παραδόσεις. Ο ίδιος ο Ηρακλής λουόμενος στα ιαματικά νερά των πηγών των Θερμοπυλών ανακτούσε τις υπερφυσικές δυνάμεις του μετά από κάθε άθλο. Οι Αρχαίοι Έλληνες, οι Ρωμαίοι, οι Άραβες, οι Ινδοί εφαρμόζουν τον εξαγνισμό με νερό, με τη μορφή του αγιασμού, του βαπτίσματος ή του πλυσίματος. Ο καθαρισμός κατά τη γέννηση αποτελούσε κατ’ ουσίαν αναπαράσταση του μύθου, σύμφωνα με τον οποίο, μόλις γεννήθηκε ο Δίας τον έλουσαν στον ποταμό Γορτύνιο, ο οποίος μετονομάστηκε σε Λούσιο. Στην Ιλιάδα, κύρια θέση κατέχουν αναφορές οι οποίες αφορούν το λουτρό των νεκρών και τον καθαρμό των πολεμιστών, πριν από τις διάφορες τελετουργικές ή θρησκευτικές πράξεις. Θυμίζουμε επίσης τον καθαρισμό και εξαγνισμό του αγάλματος της Αθηνάς από τους αρχαίους Αθηναίους στο Φάληρο.
ΠΗΛΙΝΑ ΕΙΔΩΛΙΑ ΥΔΡΙΑΦΟΡΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΙΚΡΟΓΡΑΦΙΚΑ ΑΓΓΕΙΑ ΥΔΡΙΩΝ
Η εύρεση σε τάφους ειδωλίων αυτού του τύπου σχετίζεται με το ρόλο της γυναίκας στην καθημερινή της ζωή και αναδεικνύει την θέση της στο σπίτι και τις συνήθειές της ως οικοδέσποινα. Τα συγκεκριμένα ειδώλια οφείλουν το όνομά τους στην χαρακτηριστική στάση τους κατά την οποία η όρθια γυναικεία μορφή στηρίζει με το δεξί χέρι την υδρία που φέρει πάνω στο κεφάλι της. Αρκετά δείγματα από τη Φθιώτιδα συναντάμε στην περιοχή του Αχινού και της Λαμίας, τα οποία χρονολογούνται στην Πρώιμη Ελληνιστική περίοδο. Με την ίδια ιδιότητα των γυναικών σχετίζονται και πολλά μικρογραφικά αγγεία υδριών που έχουν έρθει στο φως ως κτερίσματα σε γυναικείους τάφους της περιοχής άλλα και ως αφιερώματα σε ιερά γυναικείων θεοτήτων προστάτιδων της οικογενειακής εστίας, όπως ήταν η Δήμητρα.
ΠΗΛΙΝΗ ΑΣΑΜΙΝΘΟΣ (ΜΠΑΝΙΕΡΑ)
Βρέθηκε στη Λαμία σε οικόπεδο επί της οδού Όθωνος, όπου αποκαλύφθηκε τμήμα οικοδομήματος και χώρος αρχαίου λουτρού, το οποίο χρονολογείται στις αρχές του 4ου αι. π.Χ. Αποτέλεσμα της οικονομικής ανάπτυξης της αρχαίας πόλης είναι και η ιδιωτική χρήση του νερού, κυρίως στους χώρους που θα αποκαλούσαμε σήμερα «μπάνια και αποχωρητήρια». Χώροι λουτρών έχουν βρεθεί τόσο σε δημόσια κτίρια όσο και σε οικιστικές μονάδες, όπου το νερό διοχετευόταν με πέτρινα αυλάκια ή πήλινους αγωγούς. Πήλινες μπανιέρες (ασάμινθοι) σχετίζονται με την καθαριότητα και τον εξαγνισμό του σώματος.
ΠΗΛΙΝΟΣ ΚΡΟΥΝΟΣ ΜΕ ΜΟΡΦΗ ΛΕΟΝΤΟΚΕΦΑΛΗΣ
Συχνά οι απολήξεις των στεγών των οικιών και των ναών καθώς και των κρηνών διακοσμούνταν με πήλινους ή μαρμάρινους κρουνούς με τη μορφή λεοντοκεφαλής από όπου έρρεε το νερό της βροχής και της πηγής αντίστοιχα. Η σύνδεση των λεοντοκεφαλών με το νερό σχετίζεται με τον συμβολισμό αυτού ως πηγή δύναμης, ενέργειας και ζωντάνιας. Χαρακτηριστική είναι η απόδοση της Υπέρειας κρήνης στα νομίσματα των Φερών. Η αντίληψη αυτή έχει επιβιώσει ως τις μέρες μας με τη χρήση των λεοντοκεφαλών σε βρύσες και υδρορροές σύγχρονων οικοδομημάτων.