Mνημειακά κτίρια, κλειστοί κεραμικοί κλίβανοι, και εντυπωσιακές περιμετρικές τάφροι αποκαλύφθηκαν στην Κουτρουλού Μαγούλα
Mνημειακά κτίρια, κλειστοί κεραμικοί κλίβανοι, και εντυπωσιακές περιμετρικές τάφροι αποκαλύφθηκαν στην Κουτρουλού Μαγούλα
Η δέκατη ανασκαφική περίοδος του Προγράμματος Αρχαιολογίας και Αρχαιολογικής Εθνογραφίας της Κουτρουλού Μαγούλας συμπληρώθηκε την περασμένη βδομάδα, με εντυπωσιακά και ιδιαίτερα σημαντικά αποτελέσματα. Το πρόγραμμα ξεκίνησε επίσημα το 2010 και συνδιευθύνεται από την Δρ. Νίνα Κυπαρίσση-Αποστολίκα (Επίτημη Διευθύντρια της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας), και τον καθηγητή Δρ. Γιάννη Χαμηλάκη (Πανεπιστήμιο Μπράουν, ΗΠΑ). Είναι μια συνεργασία ανάμεσα στην ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία (Εφορεία Αρχαιοτήτων Φθιώτιδας και Ευρυτανίας) και το Πανεπιστήμιο Μπράουν, ενώ τα τελευταία δύο χρόνια στη συνεργασία συμμετείχε και το Πανεπιστημιακό Κολλέγιο Λονδίνου (UCL) με επικεφαλής τον Δρ. Βασίλη Τσάμη. Η συνεργασία τελεί υπό την αιγίδα της Βρετανικής Σχολής Αθηνών. Στη φετινή περίοδο συμμετείχαν φοιτητές και αρχαιολόγοι από πανεπιστήμια και άλλα ιδρύματα της Ελλάδας, των Η.ΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ολανδίας, και της Ταιβάν.
Ο τεχνητός γήλοφος της Κουτρουλού Μαγούλας που βρίσκεται εντός των ορίων του χωριού Βαρδαλή και κοντά στο Νέο Μοναστήρι Φθιώτιδας έχει έκταση περίπου 37 στρέμματα και ύψος 6.6 μ. περίπου. Είναι κατά βάση ένας οικισμός που κατοικήθηκε στη Μέση Νεολιθική ( 6000-5800 π.Χ. περίπου), ενώ κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού (15ος -14ος αι.ων. π.Χ.) και κατα τον 12ο αιώνα μ.Χ. χρησιμοποιήθηκε για ταφές. Μεταξύ των φετινών ευρημάτων είναι η ολοκλήρωση της αποκάλυψης ενός εντυπωσιακού κτιρίου της Μέσης Νεολιθικής, το οποίο βρέθηκε στο ψηλότερο σημείο του οικισμού, και του οποίου οι πέτρινοι τοίχοι έχουν διαστάσεις εξωτερικά 9.50Χ8.50 μ. περίπου, καθιστώντας το ένα από τα μεγαλύτερα αυτής της εποχής που έχουν βρεθεί στον ελλαδικό χώρο (φωτό, 1-2). Σε αντίθεση με τα άλλα κτίρια του οικισμού, για τους τοίχους του κτιρίου αυτού χρησιμοποιήθηκαν πέτρες σε πάνω από ένα μέτρο ύψος. Ο ρόλος και η χρήση του είναι ακόμη άγνωστα, αλλά φαίνεται πως το κτίριο χρησιμοποιήθηκε για πολλά χρόνια και υπέστη μια σειρά από επισκευές και τροποποιήσεις. Φαίνεται πως, τουλάχιστον σε κάποιες από τις φάσεις του, στο κτίριο συμβίωναν άνθρωποι και οικόσιτα ζώα. Το μεγάλο αυτό, μάλλον κοινοτικό και ίσως και μνημειακό για την εποχή κτίριο, είχε ακόμη έναν εξωτερικό, εντυπωσιακό τοίχο αντιστήριξης. Σε ανώτερο επίπεδο και στον ίδιο περίπου χώρο κτίστηκε αργότερα ένα ακόμη κτίριο.
Ένα άλλο σημαντικό εύρημα είναι ένα συγκρότημα κλειστών κεραμικών κλιβάνων το οποίο βρέθηκε στις παρυφές του οικισμού και το οποίο είχε υποστεί καύση. Ένας από τους κλιβάνους διατηρεί πολύ καλά το δάπεδο και μέρος των τοίχων του που ήταν επιχρισμένα με κονίαμα, όπως φαίνεται να ήταν και η θόλος του (φωτό, 3). Ο κλίβανος εδραζόταν σε πήλινη επιχρισμένη πλατφόρμα. Κεραμικά αγγεία που είχαν υποστεί ατελή καύση βρέθηκαν στον ίδιο χώρο. «Το σημαντικό και σπάνιο αυτό εύρημα μαρτυρεί την εξειδικευμένη τεχνολογική γνώση των Νεολιθικών κατοίκων του οικισμού», δήλωσε η κ. Νίνα Κυπαρίσση.
Τέλος, οι φετινές ανασκαφές απέδειξαν πέραν κάθε αμφιβολίας πως ο οικισμός περιβαλλόταν από περιμετρικές τάφρους, μεγάλα, μάλλον κοινοτικά έργα με πολλές κοινωνικές, συμβολικές, και πρακτικές λειτουργίες. ‘Ενα τμήμα μιας τέτοιας μεγάλης τάφρου αποκαλύφθηκε κατά τις φετινές ανασκαφές σε βάθος 4 μ. περίπου από τη σημερινή επιφάνεια. Φαίνεται πως το αρχικό βάθος του ήταν περίπου 2 μ., ενώ το πλάτος του τουλάχιστον 4 μ., και σε άλλα σημεία πολύ μεγαλύτερο (φωτό, 4). Οι κάτοικοι της Νεολιθικής είχαν κόψει το φυσικό υπόβαθρο και δημιούργησαν σκαλοπάτια εντός της τάφρου για να διευκολύνουν το σκάψιμο αλλά και για να μπορούν να πάρουν νερό απ’ αυτό ή ίσως και πηλό. «Δεδομένου του μεγέθους του οικισμού, ο χρόνος και η προσπάθεια που επενδύθηκε στη δημιουργία και τη συντήρηση αυτών των τάφρων είναι εντυπωσιακά. Τα έργα αυτά θα συνιστούσαν ένα κεντρικό στοιχείο στην υλική και κοινωνική ζωή της κοινότητας», δήλωσε ο κ. Γιάννης Χαμηλάκης.
Η ανασκαφική έρευνα επίσης απέδωσε αρκετά πήλινα ειδώλια και ομοιώματα οικίσκων, που προστέθηκαν στην ήδη εντυπωσιακή σε αριθμό και ποικιλία συλλογή ειδωλίων από τη θέση που ξεπερνά τα 400. Εκτός από την ανασκαφή, συνεχίστηκε και η συστηματική έρευνα αρχαιολογικής εθνογραφίας, ενώ η ανασκαφική περίοδος έκλεισε με παράσταση δίπλα στις τομές που την παρακολούθησαν περίπου 200 κάτοικοι της περιοχής. Ο τίτλος της ήταν «Γυναίκα», και το έργο συνδύασε αρχαιολογικές ερμηνείες με σημερινές αναφορές στη σχέση των φύλων.
Επικοινωνία: Νίνα Κυπαρίσση-Αποστολίκα, (nkyparissi@hotmail.com, τηλ. 6972777502)
Γιάννης Χαμηλάκης (y.hamilakis@brown.edu; τηλ. 6972619849).
